(Short Story for Children)
Si Nino an aking nakikipagkawat sa mga anino. Dai sya takot sa diklom. Ginigibo nyang sarong dakulang kweba an saiyang kwarto. Palsok an ilaw, tahob an mga bintana, asin sarado an pwertahan kaini. Solamanteng an ludab kan ispat o flashlight nya sana an sagsisirbing kalayo o ilaw.
Digdi ginigibo ni Nino an manlain-lain na imahe na pinoporma kan saiyang kamot sa atubang kan dakulang bilog na liwanag kan flashlight. Pinapalayog an gamgam, pinapakawat an ikos ásin alibangbang, ásin pinapakarera an koneho asin ba’ó’o.
“Oh… Ha! Sige ming-ming bukudon mo si alibangbang. Meow… meow… Hahahahaha… Dai mo man palan kayang dakupon si alibangbang,” harak-hatak ni Nino na garo tawong-kweba na naka-atubang sa lanob mantang kinakaulay an mga anino
***
Natuod na lang si Nino na magkawat solo puon kan dai tuyong malasikan nin tarumpo an saiyang tuong mata hali sa mga aking nagkakawat sa saindang natad. Ini an nagin kawsa kan saiyang pagkahárap.
Puon kaidto, natakot na syang makikawat sa luwas kan saindang harong. Nasusupog sya na baad sugutan ásin ngiritan kan ibang aki an saiyang kamugtakan.
“Ahha… saro an mata ni Nino… One eye! One eye…”
“Dai na lang ako makikikawat ka Buknoy, Lyn-lyn, ásin Obet.” Naghihibi si Nino na nakataklob kan saiyang tamong. Pig-iisip an pwedeng isugot saiya.
Pighihimati sana ni Manoy Atoy an gabat kan daghan na dinadara kan saiyang aki. Bakong parehas kan dati na nahihiling nya si Nino na makisi-kisi ásin manginirit. Alágad, mas ikinahadit ni Manoy Atoy an bihirang pagluwas ni Nino sa saiyang kwarto, kayá, sarong aldaw kinaolay nya ini.
“Noy madya ngani tabi igdi,” palumanay na apod ni Manoy Atoy mantang hinahalat si Nino na magrani saiya.
“Ano po yan tay?”
“Gusto mong irayun ko si bisekleta mo tanganing magpidal-pidal ka giraray?”
Dai tulos nakasimbag si Nino. Aram nya na bibinsirun sya kan saiyang ama na magkawat-kawat giraray. Alágad, habo nya na talagang magluwas ásin makikawat sa iba, kayá, naka-isip tulos si Nino nin ibang hahagadon.
“Tay, pweding bakalan mo na lang akong flashlight?” Napahiling si Manoy Atoy ki Nino sabay kagaw sa payo.
“Flashlight? Sain mo man yan gagamiton? Bihira man bagang mag brownout igdi sato?” Napapangirit na hapot ni Manoy Atoy mantang hinihiling sa pandok si Nino.
“Eeeeee… sikreto tay, basta ibakal mo ako pagbalik mo… igwa na po akong naiisp na kawaton hehehe,” lambing ni Nino sa saiyang ama mantang nagngingisi. Napangirit naman si Manoy Atoy.
Kinugos ni Manoy Atoy si Nino. Nagkugusan an mag-ama. Sabuot ni Manoy Atoy, mas maray nang itao na lang an hinahagad ni Nino urog na, kun makakamaray man tanganing dai magparamundo an saiyang aki.
***
Pinirit ni Nino na magin maugma sa tahaw kan saiyang namamating takot asin supog. Nagpadagos an pakikikawat nya sa mga anino na saiyang pinoporma sa atubang kan ilaw. Dawa ngani nawara an paghiling kan tuo nyang mata, naghiwas an saiyang imahinasyon.
Garo totoong buhay na tawo ásin hayop kun kaulayon ni Nino an mga anino. Dangan, pinapahuni nya an mga ini gamit an saiya man sanang tingog na paribay-ribay nin tono:
“Tweet-tweet…”
“Arf-arf…”
“Arrrrrrrrr…”
“Mooooo…”
“Bzzzzzzz…”
Narisa ni Manoy Atoy na maugma man si Nino dawa dai nakikiwat sa ibang aki. Mas hinigusan ni Manoy Atoy magtrabaho. Inaarualdaw nya an pagbariwas nin tilapia sa Camarin, ásin minsan nakakaabot pa sya sa kataid na mga banwaan (Iriga,Baao) kun saud.
Pig-iipusan nya an pagklase giraray ni Nino sa masunod na kralasehan. Pinapundo muna kaya nya sa pag-adal puon kan madiskwido an mata kaini, ásin ininot nya munang bayaran si mga nagastos sa pagpabulong.
Igwang mga oras na mawot man ni Nino na makipagkawat sa saiyang ama. Nin huli ta haros arualdaw mayo si Manoy Atoy, kinakaolay nya an saiyang anino. Iniisip nya na si Manoy Atoy ini.
“Woooh… sige pa tay pidal pa, rikasan mo an pag pidal…”
“Iyo noy, ini na ohh… Malayog na kita… Woooh…”
Hidaw ni Nino an mga oras na iniiba siya kan saiyang ama na magbariwas nin tilapia sa mga burubaranggay kan Iriga gamit an saindang padyak. Alágad, dai na’to naulit puon kan naaksidente an saiyang mata.
***
Sarong aldaw, nagimata si Nino ásin nariparo nya na bukas an bintana kan saiyang kwarto. Napaiturong sya sa nagsisirang na saldang.
“Magayunun palan hilingon an nag-iitas na saldang, mas maliwanag, daog pa an silaw kan ispat ko,” girong ni Nino mantang hinihiling an nagbubuswak na liwanag na igwang saradit ásin rupong-rupong na panganuron na garo algudon nin kayo.
Padagos nang nagliwanag an saldang. Asin padikit-dikit na nilalaog kan liwanag an kwarto ni Nino na garo sinasakop an diklom sa kalaogan.
Narisa ni Nino na nag-ilaw an salming sa saiyang aparador. Buminuwat sya dangan nagrani sa atubang kaini. Malinaw an gabos na nahihiling nya sa saiyang sadiri.
“Pakasalming ko giraray. Makasupugon an hitsura ko.”
Naka-iturong si Nino sa saiyang lalawgon. Iniisip nya na garo sya halimaw na igwang sarong mata.
“Baka karawan ako kan sakuyang mga kakawat. Gusto ko naman kutang magluwas tanganing maipabisto ko an mga bago kong kakawat na anino.”
Dakol an napaghurop-huropan ni Nino sa atubangan kan salming. Pag aban-aban, nadangog nya na an ribok sa luwas kan saindang harong. Dangan, duminungaw si Nino sa tata kan saiyang bintana.
Nahiling nya an mga aking nagkakawat; nagsusulod-sulodan, nagsisinubahan, nagkakawat lastiko na gulpi an suriawan ásin urulukan. Napangirit si Nino na igwang pagka-ara. Hinihiling nya an mga aking dati nyang kakawat.
“Nino, madya na, kawat na kita,” sarabay na agda na Buknoy, Lyn-lyn, ásin Obet pagkahiling saiya mantang mga na nagkakawat nin badu-baduan.
Napatago si Nino sa lanob. “Hala… baad nahiling na ninda an hitsura ko. Sinasabi ko na kaya eh…”
Nasupog si Nino na magpahiling, kayá, nagsirip na lang sya sa bintana. Alágad, dai nya aram na kasubago pa palan sya tinatan-aw ni Manoy Atoy mantang nagkakape sa saindang balkon. Namasdan kan saiyang ama an pagka-ara ni Nino sa mga nagkakawat na aki.
“Hoy! Noy! Mata kana palan…” Nakilagan si Nino. Dai nya pinarisa na nalilibang syang dinadalan si mga aki.
“Iyo po tay, namata pa man sana po. Sige po masaray muna ako.”
“Noy!” Pakurahaw na apod giraray ni Manoy Atoy ki Nino.
“Ano po yan tay?” Duminungaw si Nino sa bintana asin sabay kiling sa saiyang ama.
Nagkaiturungan an mag-ama alagad, aram ni Nino na buot na syang paluwason ni Manoy Atoy tanganing makikawat.
Nagngirit nin mahamis si Manoy Atoy ásin, sabay tango. Nagngirit man pabalik si Nino na luwas an intirong ngipon. Alagad, may pagduwa-duwa pa si Nino
“Makawat o dai? Maluwas o dai?” Atras-abante na disisyon ni Nino.
“Haixt… Bahala na.” Kaskas na duminalagan paluwas si Nino sa saindang harong, asin magaya-gaya syang sinabat kan saiyang mga kakawat.
Mamuraway an aldaw na idto. Dai napupundo an pagngirit ni Nino mantang kasubahan sa Buknoy, Lyn-lyn, ásin Obet. Dai maikurit an hararum na kaugmahan, bagay na ikinaugma man ni Manoy Atoy mantang nagdadalan. Masinggaya man an mga anino kan ibang aki na siribot sa pagkawat sa irarum kan liwanag kan saldang.
Puon kaidto, dai na natakot si Nino na makikawat. Mas minawot nyang maka-iba an mga totong tawong kakawat bako, an mga anino. Inako sya kan saiyang mga katuod na dai sinusugutan asin hinuhusgahan.
ANINO NI NINO
(Salin)
Si Nino ang batang nakikipaglaro sa anino. Hindi siya takot sa dilim. Ginagawa niyang isang malaking kuweba ang kaniyang silid; patay ang ilaw, sarado ang mga bintana at pinto nito. Ang liwanag na nagmumula sa kaniyang lente o flashlight lang ang nagsisilbing ilaw sa kanyang silid.
Sa loob ng kaniyang silid ginagawa ni Nino ang iba’t ibang imahe na nililikha ng kanyang kamay habang nasa harap ng bilog na liwanag ng kanyang lente. Pinapalipad ang ibon, pinaglalaro ang paruparo at pusa, at pinapakarera ang koneho at pagong.
“Oh… ha! Sige ming-ming, habulin mo si paruparo. Miyaw… miyaw… hahahaha… Hindi mo naman pala kayang hulihin si paruparo, “hagikhik ni Nino na parang taong-kuweba na nakaharap sa dingding habang kinakausap ang mga anino.
***
Nakasanayan na ni Nino na maglarong mag-isa, simula nang hindi sadyang matamaan ang kanyang kanang mata ng trumpo galing sa mga batang naglalaro sa tapat ng kanilang bakuran. Ito rin ang dahilan ng pagkabulag ng kanan niyang mata.
Simula noon, natakot na siyang makipaglaro sa labas ng kanilang bahay. Nahihiya siya dahil baka laiitin at pagtawanan ang kanyang kalagayan.
“Ahha… Isa lang ang mata ni Nino… One eye! One eye…”
“Hindi na lang ako makikipaglaro kanila Buknoy, Lyn-lyn, at Obet,” iyak ni Nino habang nakatalukbong ng kumot. Iniisip ang mga puwedeng ikutya sa kanya.
Pinakikiramdaman lang ni manoy Atoy ang bigat na dinadala ng kanyang anak. Hindi katulad nung dati na nakikita niya si Nino na masigla at masiyahin. Ngunit, mas ipinag-alala niya ang bihirang paglabas ni Nino sa kanyang silid. Kaya, isang araw kinausap niya si Nino.
“Noy, lumapit ka nga muna rito,” mahinahon na tawag ni manoy Atoy habang hinihintay niya si Nino na lumapit sa kanya.
“Ano po ‘yan, tay?”
“Gusto mong ipagawa ko yong bisekleta mo para magamit mo sa pamamasyal?”
Hindi agad nakasagot si Nino. Alam niya na kukumbisihin siya ulit ng kanyang ama na makipaglaro. Ngunit, ayaw niya na talagang lumabas at makipaglaro sa iba, kaya nakaisip siya agad ng ibang bagay na ipapabili.
“’Tay, puwede po bang ibili mo na lang ako ulit ng flashlight?”
Napatingin, si manoy Atoy sa mukha ni Nino, sabay kamot sa ulo.
“Flashlight? Saan mo naman gagamitin? Bihira naman ang brownout sa lugar natin.” Natutuwang tanong ni Manoy Atoy habang patuloy niyang tinititigan ang mukha ni Nino.
“Eeeeee… sekreto, tay. Basta po, ibili mo ako pag-uwi mo. Meron na po akong naiisip na laro. Hehehe, lambing ni Nino sa kanyang ama habang nakangiti. Napangiti rin si manoy Atoy.
Niyakap ni manoy Atoy si Nino. Nagyakapan ang mag-ama. Para kay manoy Atoy, mas mabuti nang ibigay na lang ang hinihiling ni Nino lalo na, kung makabubuti naman ito at para hindi na mag mukmok ang kanyang anak.
***
Pinilit ni Nino na maging masaya sa kabila nang kanyang nararamdamang hiya. Nagpatuloy ang kanyang pakikipaglaro sa mga anino na pinoporma niya sa tapat ng ilaw. Kahit nawala ang paningin ng kanyang kanang mata, mas lumawak naman ang kanyang imahinasiyon.
Parang totoong buhay na tao o hayop kung kausapin ni Nino ang mga anino. Pinapahuni niya ang mga ito gamit ang sarili niyang boses na papalit-palit ang tono:
“Tweet-tweet…”
“Arf-arf…”
“Arrrrrrr…”
“Moooo…”
“Bzzzzzz…”
Nahalata ni manoy Atoy na masaya naman si Nino kahit hindi nakikipaglaro sa ibang bata. Sinipagan niyang mabuti ang pagtatrabaho. Inaraw-araw niya ang paglalako ng tilapia sa Camarin, at minsan nakararating siya sa bayan ng Iriga o Baao pag araw nang palengke.
Iniipunan niya ang pag-aaral ni Nino sa susunod na pasukan. Pinahinto muna kasi niya simula nang ma-aksidente ang mata nito. At inuna niya muna kasing bayaran ang mga nagastos sa pagpapagamot.
May mga oras na gusto ni Nino na makipaglaro sa kanyang ama. Dahil araw-araw na wala si manoy Atoy, kinakausap niya na lang ang sariling anino. Iniisip niya na si manoy Atoy ito.
“Wooooh… sige pa, tay padyak pa, bilisan mo ang pag padyak…”
“Oo, anak, ito na ohhhh… lilipad na tayo… Wooooh…”
Naaalala ni Nino ang mga oras na sinasama siya ng kanyang ama sa pagtitinda sa mga kalapit na mga barangagay ng Iriga gamit ang kanilang pedicab. Ngunit, hindi na iyon naulit simula nang maaksidente siya.
***
Isang araw, nagising si Nino at nahalata niya na bukas ang bintana ng kanyang silid. Naaninag niya ang sumisilip na liwanag ng araw.
“Napakaganda palang tingnan ang paglitaw ng araw. Mas maliwanag, talo pa ang ilaw ng aking lente,” sabi ni Nino habang pinagmamasdan ang nababasag na liwanag na merong kumpol-kumpol na maliliit na ulap na parang bulak ng puno ng kayo.
Patuloy nang lumiwanag ang araw. At paunti-unti nang pinapasok ng liwanag ang silid ni Nino na parang sinasakop ang dilim sa loob.
Nahalata ni Nino na lumiwanag ang salamin sa kaniyang aparador. Tumayo siya sa harap nito. Malinaw ang lahat na nakikita niya sa kanyang sarili.
“Pakaharap ko muli sa salamin. Nakakahiya ang mukha ko.”
Nakatitig si Nino sa kanyang mukha. Iniisip niya, na para siyang halimaw na iisa ang mata.
“Baka kutyain ako ng aking mga kalaro. Gusto ko na sanang lumabas para maipakilala ko ang mga bago kong kalaro na anino.”
Marami ang napagtanto ni Nino sa harap ng salamin. Maya- maya’y narinig niya ang ingay mula sa labas ng kanilang bahay. Dumungaw si Nino sa bakuna ng bintana.
Natanaw niya ang mga batang naglalaro; naghahabulan, nagbibiruan, naglalaro ng lastiko na malakas ang tawanan. Napangiti si Nino na may pagka-inggit. Nakita niya rin ang mga dating kalaro.
“Tara, Nino, laro tayo,” sabay na alok nila Buknoy, Lyn-lyn, at Obet pagkakita sa kanya habang mga naglalaro ng badu-baduan.
Napatago si Nino sa likod ng pader. “Hala… baka nakita na nila ang itsura ko. Sinasabi ko na kasi eh…”
Nahihiya si Nino na magpakita kaya, sumilip na lang siya sa bintana. Ngunit hindi niya alam na kanina pa pala siya tinatanaw ni manoy Atoy habang nagkakape sa balkunahe. Napansin ni manoy Atoy ang pagka-inggit ng kanyang anak sa mga bata na naglalaro.
“Hoy! Noy! Gising ka na pala…” Nagulat si Nino. Hindi niya pinahalata na nalilibang niyang pinagmamasdan ang mga bata.
“Opo, tay kagigising lang po. Sige po maglilipt muna ‘ko.”
“Noy!” Pasigaw na tawag muli ni manoy Atoy kay Nino.
“Ano po yan, tay?” Dumungaw si Nino sa bintana sabay lingon sa kanyang ama.
Nagkatitigan ang mag-ama ngunit, alam ni Nino na gusto na siyang palabasin ni manoy Atoy upang makipaglaro.
Ngumiti nang matamis si manoy Atoy at sabay tango. Ngumiti rin pabalik si Nino na labas ang ngipin. Ngunit may pag-alangan pa siya.
“Makikipaglaro o hindi? Lalabas o hindi?” Atras-abante na pagpapasiya ni Nino.
“Haixt… Bahala na.” Mabilis na tumakbo si Nino palabas sa kanilang bahay at masaya rin siyang sinalubong ng kanyang mga kalaro.
Naging masaya ang araw na iyon. Hindi tumitigil sa pagngiti si Nino habang nagbibiruan sila nina Buknoy, Lyn-lyn, at Obet. Hindi maiguhit ang malalim na kasiyahan, bagay na ikinatuwa rin ni manoy Atoy habang nanunuod. Abala rin ang mga anino ng ibang bata na naglalaro sa ilalim ng liwanag ng araw.
Simula noon, hindi na natakot si Nino na makipaglaro. Mas ginusto niyang makasama at makalaro ang mga totoong tao kaysa sa mga anino. Tinaggap siya ng kanyang mga kaibigan na hindi siya kinukutya at hinuhusgahan.
